Provincie Groningen

Grote problemen met herstel van schade door gaswinning

90.000 Groningers hebben schade door gaswinning, 15.000 van hen hebben al meermalen schade gehad. Maar 32% van de mensen die meermalen schade hadden voelt zich nog veilig in zijn eigen huis. Dit zijn enkele van de cijfers die ik vandaag hoorde. Vandaag mocht ik een hoorzitting voorzitten.

Op initiatief van de SP spraken provinciale Staten van Groningen vandaag over herstel van gaswinningsschade met onder andere ervaringsdeskundigen, hun vertegenwoordigers, de onafhankelijk raadsman en onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. We hoorden heftige cijfers en ervaringen maar ook dromen, plannen en voorstellen.

“Als je huis kapot is, is je huid kapot”

De schade veroorzaakt door de gaswinning hebben een enorme invloed op de inwoners van het gebied. Volgens Kees Willemen van HOO Onderdendam: “Als je huis kapot is, is je huid kapot”. Was het hebben van een huis vroeger een lust, nu is dat een last. Volgens Jan-Willem Lobeek van MKB Noord maakt de schade en de manier waarop ermee omgegaan wordt mensen angstig en onzeker.

De onafhankelijk raadsman, Leendert Klaassen, komt het gevoel ‘dit trek ik niet meer’ steeds meer voor. Uit onderzoek van Tom Postmes, hoogleraar sociale psychologie, blijkt niet alleen dat 32% van de mensen met meervoudige schade zich nog maar veilig voelt in zijn of haar eigen huis maar dat de schade mensen letterlijk ziek maakt. Van de 90.000 mensen met schade hebben er ca 4500 meer dan in een normale groep van 90.000 mensen gezondheidsklachten zoals psychische klachten en stress gerelateerde gezondheidsklachten.

“Een gedrocht van de NAM zelf”

De schade maakt mensen angstig en soms ziek. Maar ook de problemen met het vaststellen van de schade en het herstel van de schade heeft een enorme impact. Vooral de rol van de NAM die de schade veroorzaakt maar ook het schadeprotocol vaststelt en grote invloed heeft op veel aspecten rondom schade en herstel word gehekeld. Dick Kleijer van de Groninger Bodembeweging: “Wie zonder zonde is werpe de eerste steen. Maar hier heb je een hele vrachtwagen vol stenen voor nodig.”

Boer Kor Kruizenga heeft in 4 jaar 4 aanspreekpunten bij de NAM gehad. Van zijn schade is nog geen cent vergoed. Herstel van vertrouwen? “Ik zou niet weten hoe de NAM dat nog zou kunnen doen.”

Ondernemers zijn ongerust, onzeker en terughoudend met investeren stelt Jan-Willem Lobeek van MKB noord. Volgens onafhankelijk raadsman Leendert Klaassen zijn er minder aardbevingen maar niet minder klachten, vooral over het afdoen van schades als niet gerelateerd aan de gaswinning (C-schades) de termijn van afhandeling en de communicatie zijn klachten. Combinaties van die drie aspecten komen ook veelvuldig voor.

Hoogleraar in de algemene rechtsbeoefening Herman Broring: “Het is een groot probleem dat inwoners te beperkte toegang hebben tot het recht. Er is veel willekeur en veel ongelijkheid.”

“Het centrum van willekeur”

Met de komst van het centrum veilig wonen, CVW, zou de schadevaststelling en afhandeling meer op afstand van de NAM zijn komen te staan. Uit de gesprekken van vandaag blijkt dat totaal niet. Kleijer noemt het CVW een “gedrocht” en kan de naam worden veranderd in “Centrum van willekeur”. “Eerst keurde de slager zijn eigen vlees en nu keurt de zoon van de slager het vlees.”

De onafhankelijkheid en de afstand tot de NAM is volgens vele schijn. Jan-Willem Lobeek (MKB Noord) spreekt van een façade. Volgens de website van het CVW kunnen bedrijven bij hen terecht achter de façade zit niets en moeten bedrijven toch naar de NAM zelf.
“Dit dorp is te mooi om in de steek te laten”

90% van de inwoners van Onderdendam wil in het dorp blijven. Naast angst en verdriet zijn er ook dromen en plannen. De inwoners van Onderdendam maakten een tienjarenplan voor hun dorp. Van onderop ontwikkelde het dorp samen een visie en een plan om schade te herstellen, te verstevigen en te zorgen voro een leefbaar dorp voor de toekomst.

Kees Willemen: “We willen wat bereiken. Ook al klopt ons hart van angst. Ik ben natuurlijk ook bang. De enige manier om angst te dempen is door te dromen.”
“De enige oplossing is volstrekte onafhankelijkheid”

Vandaag hoorden we de problemen maar ook de oplossingen. Veel oplossingen. Maar de meest gehoorde oplossing was onafhankelijkheid. Groningen moet, zeker voor schadevaststelling en schadeherstel, onafhankelijk worden van de NAM. Ervaringsdeskundige Annemarie Heite: “De enige oplossing is volstrekte onafhankelijkheid.”

Lobeek (MKB Noord) “Bizarre situatie dat diegene die de schade maakt ook een rol heeft in het vaststellen van de schade. Dit is een fundamentele weeffout. De overheid moet een veel en veel grotere rol spelen en zich niet verschuilen achter het NAM opperwezen.” Klaassen (onafhankelijk raadsman) “Overheid heeft het teveel aan de Nam overgelaten. Dit heeft zo’n grote impact. Dat kun je niet aan een private partij overlaten. Overheid moet hier meer regie nemen.”

Onafhankelijkheid van de NAM werd veel genoemd. Daarnaast kwamen de sprekers met veel andere oplossingen waaronder omkering van de bewijslast voor heel Groningen, een echt goede uitkoopregeling en waardevermeerderingsregeling, een onafhankelijk kenniscentrum, een fonds om te zorgen dat er jurisprudentie komt in schade zaken tegen de NAM en vele andere plannen.

Dromen en strijden

Het was een hele heftige dag om voor te zitten. Natuurlijk, we kennen de problemen, maar al deze verhalen bij elkaar maken steeds weer grote indruk. De verhalen, de dromen, de angst, de plannen en de emoties van vandaag maken ook standvastig. Groningen is zeker te mooi om in de steek te laten. Groningen moet weer van ons worden, niet van het gedrocht van de NAM.