Provincie Groningen

Lees hier de hele bijdrage van de SP-fractie voor algemene beschouwingen van 2015 in Provinciale Staten door fractievoorzitter Sandra Beckerman.

Deze algemene beschouwingen zijn opgedragen aan Roosje en Soufian.

Roosje

Roosje is Roosje Vos. Zij was het eerste vrouwelijke Statenlid dat ooit hier het woord voerde. En om als vrouw uit de lagere klasse hier het woord te kunnen voeren hadden zij en andere een enorme strijd moeten leveren. Roosje Vos werd in 1860 geboren in Amsterdam in een vroom Joods gezin. Een groot deel van haar jeugd bracht zij door in een weeshuis waar ze het vak van naaister leerde. Als naaister maakte ze dagen van meer dan 12 uur voor 3 gulden loon per week. Er was geen vakbond die opkwam voor de extreme armoede van de naaisters.

Met de woorden “Moeten vrouwen die niet trouwen de hongerdood sterven? Is het geen schandaal dat vrouwen zo weinig verdienen dat zij afhankelijk zijn van familie of echtgenoot?” richtte zij de eerste vrouwenvakbond “Allen één” op. Door haar vakbondsactivisme verloor ze meermalen haar baan en vond ze moeilijk nieuw werk. Roosje liet zich hierdoor niet weerhouden en voerde actie voor onder andere een achturige werkdag, een ongevallenwet en vrouwenkiesrecht.

Eén van de acties die zij bedacht was de gruweltafel, een tafel met door vrouwen gemaakte kledingstukken erop. Per kledingstuk werd aangegeven hoeveel uur eraan gewerkt was voor hoeveel geld. Doel was om voorbijgangers te choqueren en te laten zien dat een hongerloon van 3 cent per uur veel te weinig was.

Bij de Statenverkiezingen van 1919 mochten arbeiders en vrouwen voor het eerst stemmen. Roosje Vos werd gekozen in de Staten van Groningen en voerde als eerste vrouw het woord. Op 8 juli 1919 pleitte zij ervoor dat de salarissen van de ambtenaren, in het bijzonder de lagere ambtenaren en werklieden, zouden worden verhoogd tot minimaal 30 gulden per week. Ook vond zij dat de verschillen tussen de hoogste en de laagste salarissen niet mochten toenemen.

Soufian

Soefian voert actie in 2015. Soufian is 19 en vulploegmedewerker bij Albert Heijn en hij voert actie voor een volwaardig loon voor iedereen vanaf 18 jaar. Soufian verdient 5 euro 96 per uur, iets meer dan het minimumjeugdloon. Dat is 60% procent van het volwassen minimumloon. Soufian moet 299 jaar werken om het jaarloon van de CEO van Ahold te evenaren. Tijdens een aandeelhoudersvergadering van Ahold stond Soufian op en sprak hij CEO Dick Boer aan ‘Meneer Boer, wordt het niet tijd dat Albert Heijn jongeren vanaf 18 een volwassen loon betaalt? Meneer Boer, wij voelen ons uitgekleed. We doen heel werk, maar krijgen er maar de helft voor betaald. Dit prachtige pak kan ik voor 5 euro 96 per uur maar voor de helft betalen. En meneer Boer, dat ziet er dus zo uit.” En trok tijdens de aandeelhoudersvergadering de helft van zijn pak uit.

Roosje en Soufian

De acties van Roosje Vos begin twintigste eeuw doen sterk denken aan de acties van Soufian in 2015. Zowel Roosje als Soufian strijden voor een goed loon voor belangrijk werk. Zowel Roosje als Soufian strijden voor een eerlijke verdeling van inkomen. Zowel Roosje als Soufian gebruiken ludieke acties om hun punt duidelijk te maken.

Maar waarom gaan onze algemene beschouwingen over hen? Beide personen kende ik tot enkele weken geleden niet. De acties van beiden zijn acties waar de SP achter staat. Maar deze beschouwingen gaan vooral over Roosje en Soufian omdat de SP zich zorgen maakt over de democratie.

Een halve democratie

Misschien moet ik de actie van Soufian hier herhalen en ook de helft van mijn pak moeten uittrekken. Want niet alleen hebben jongeren half loon. We hebben met z’n allen ook een halve democratie. Aan het eind van deze Statenperiode bestaat de democratie in Nederland 100 jaar. Het is dan 100 jaar geleden dat na een lange strijd iedereen, dus ook alle vrouwen en arbeiders die dat daarvoor niet mochten, mochten stemmen. Maar de vraag is of 100 jaar democratie ook reden wordt voor een feestje. Bij de afgelopen Statenverkiezingen kwam in heel Nederland maar 49% van de stemgerechtigden stemmen. In Groningen stemde 53%. Ook bij de raadsverkiezingen in 2014 was de opkomst maar 53,9%. Bij Tweede Kamerverkiezingen ligt de opkomst hoger maar ook die percentages nemen steeds verder af. Na 100 jaar democratie hebben we nog maar een halve democratie over.

Een halve democratie werkt niet. De wil van de meerderheid uitvoeren als we niet weten wat die wil is kan niet. Als volksvertegenwoordigers kunnen we het niet goed genoeg vinden om maar de helft van de mensen te vertegenwoordigen. Ik ben de handelingen uit onder andere 1919 en 1946 gaan lezen. Niet omdat wij terug willen naar 1919. Maar om de problemen met het parlementaire stelsel te kennen moeten we ook de geschiedenis kennen. We moeten op zoek naar wat de oorzaken zijn dat groepen niet meer stemmen en zicht niet vertegenwoordigd voelen.

Uit onderzoek van het SCP blijkt dat vooral jongeren, vrouwen, lager opgeleiden en mensen met lagere inkomens of uitkeringen niet stemmen.

Professor Gijs van Oenen stelt: “Dat mensen zich afkeren van de politiek, heeft de politiek voor een groot deel aan zichzelf te wijten….de overheid heeft zijn eigen gezag uit handen gegeven. Ze is allerlei taken gaan uitbesteden (zoals treinvervoer en elektriciteit), omdat ze dacht dat private partijen het beter konden.”

Ook toenemende ongelijkheid in inkomen maar vooral in vermogen wordt genoemd als oorzaak dat steeds minder mensen stemmen. Door ongelijkheid neemt het vertrouwen in instituties en de democratie bij diegenen die weinig tot niets hebben af. De Nobelprijswinnende econoom Joseph Stiglitz waarschuwt dat democratie van het principe ´one man, one vote´ steeds vaker ´one dollar, one vote´ is. Volgens Stiglitz ondermijnt ongelijkheid onze democratie. Democratie is gebaseerd op het gelijkheidsideaal, maar hoe gelijk zijn mensen nog als de helft niet vertegenwoordigd is?

(“High levels of economic inequality lead to imbalances in political power as those at the top use their economic weight to shape our politics in ways that give them more economic power.”)

David van Reybrouck waarschuwt dat we teveel een diplomademocratie zijn geworden. De volksvertegenwoordiging is geen afspiegeling van het volk. Volksvertegenwoordigers zijn hoger opgeleid, blanker en mannelijker dan het volk.

Jongeren, vrouwen, lager opgeleiden en mensen met lagere inkomens worden dus te weinig gehoord, betrokken en vertegenwoordigd en stemmen daardoor niet of minder. Ze stemmen niet omdat hun vertrouwen in de politiek door de daden van politici is geschaad. Ze stemmen niet omdat ze denken niets te kunnen veranderen. Ze stemmen niet omdat het vonkje ontbreekt dat nodig is om te geloven te kunnen winnen.

Als we geen halve maar een hele democratie willen moeten we aan de slag. Aan de slag om te zorgen dat alle Groningers zich weer gehoord, betrokken en zelfs vertegenwoordigd voelen. Het vertrouwen moet teruggewonnen worden. We moeten zorgen voor meer werk, voor een leefbare provincie met goede voorzieningen, zorg en ov, voor minder gaswinning en een snelle omschakeling naar duurzame energie en een mooie en groene provincie. We moeten ook zorgen dat we inwoners meer en beter betrekken en luisteren naar hun problemen en oplossingen. De provincie heeft het afgelopen jaar veel bijeenkomsten georganiseerd voor haar inwoners. Maar dit kan beter. Uit het burgerjaarverslag (p.17) blijkt dat slechts een derde van de inwoners zich voldoende betrokken voelt bij het maken van beleid. Dit is een lager percentage dan in voorgaande jaren.

Ik zal nu spreken over de ideeën van de SP op het gebied van werk, leefbaarheid, zorg, energie en gaswinning, mobiliteit, natuur en landschap en zal tot slot terugkomen op voorstellen voor het versterken van onze democratie.

Werk

Werklozen en mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt stemmen vaak niet en voelen zich vaak te weinig gehoord. Groningen staat nog steeds op de tweede plaats van provincies met hoogste werkloosheid. 25.000 Groningers zijn werkloos. Van de laagopgeleiden is 12,5% werkloos tegenover 4,0% van de hoogopgeleiden (CBS 13 mei 2015). Vrouwen zijn vaker werkloos dan mannen (7,8% tegenover 7,1%, CBS 13 mei 2015). Teveel Groningse jongeren staan aan de kant. Vorig jaar waren dit er 5.000. De sector ´zorg en welzijn´ is wat betreft banen de grootste sector van Groningen. Juist in deze sector verdwijnen nog veel banen daar het uitkleden van onder andere de thuiszorg door de regering.

Dit college gaat zeer fors investeren in de economie. Zo wordt het MKB fonds uitgebreid tot 75 miljoen. Ook gaat het college de strijd aan met jeugdwerkloosheid. De SP hoopt dat we kunnen zorgen voor meer werkgelegenheid in de regio en wil extra aandacht voor laagopgeleiden en jongeren. Bij aanvragen van subsidies en leningen wordt nu door aanvragers ingevuld wat de economische winst van het project is. Te vaak leiden door de provincie gesteunde projecten niet tot meer werkgelegenheid. Wij willen daarom dat in nieuwe aanvragen specifiek aandacht wordt besteed aan hoe indieners de steun van de provincie gaan gebruiken om meer banen te creëren.

Leefbaarheid

De afgelopen jaren heeft de SP vaak gepleit voor een omvangrijk fonds leefbaarheid; een fonds waaruit plannen van inwoners en gemeenten voor het bevorderen van de leefbaarheid in dorpen en wijken worden betaald. Hiermee behouden we belangrijke voorzieningen zoals zorg en welzijn in de hele provincie. Het nieuwe college heeft 20 miljoen gereserveerd voor dit fonds. Wij zijn hier zeer blij mee.

In 2005 organiseerde de provincie Groningen een meld week jeugdzorg, Alle Groningers konden bellen om hun ervaringen met jeugdzorg te laten horen. De SP stelt voor om iets vergelijkbaars te gaan doen voor leefbaarheid. Een meld week waarbij alle Groningers kunnen laten weten hoe leefbaar ze Groningen vinden, welke voorzieningen ze onmisbaar vinden en welke ideeën ze hebben voor hun omgeving. Wij dienen daarom de volgende motie in.

Zorg

Vorige week bleek uit onderzoek van patiëntenorganisatie NPCF dat bijna driekwart van de gebruikers van zorg ontevreden is over de zorg. De petitie ´red de zorg´ van FNV en CNV kreeg steun van ruim 700.000 ondertekenaars die gezamenlijk de regering opriepen om de afbraak van de zorg te stoppen. De vakbonden willen in september de straat op als de regering niet luistert naar de ondertekenaars van de petitie.

Goede zorg en zorg dichtbij is voor veel Groningers erg belangrijk. Door het huidige systeem van marktwerking, met grote macht voor zorgverzekeraars en een afbraakbeleid door het PvdA VVD kabinet, verdwijnt veel zorg. Volgens ontslagenindezorg.nl verdwijnen allen al in Groningen 380 banen bij Oosterlengte, 59 bij TSN, 100 bij zorggroep Groningen, 200 bij Meander Oost-Groningen, 400 bij Lentis Groningen en 81 bij Elker. De afbraak van zorg zorgt voor een verlies aan vertrouwen in de politiek. In de staten kunnen we hier maar beperkt iets aan veranderen. Wij willen goede zorg en ook goede ziekenhuiszorg behouden in de hele provincie, ook in Delfzijl. De macht over het ziekenhuis ligt grotendeels bij zorgverzekeraar Menzis. Het is deze uitbesteding van publieke taken aan anderen die volgens Professor Gijs van Oenen leidt tot een daling van vertrouwen in de politiek. Mijn partij is een groot voorstander van het stoppen van marktwerking in de zorg. Het is wat ons betreft bizar dat zorgverzekeraars forse winst maken terwijl de continuïteit van ziekenhuizen op het platteland in gevaar is.

Energie en gaswinning

Het vertrouwen van veel Groningers is geschaad door de gaswinning en aardbevingen, door de opstelling van de NAM en VVD minister Kamp. De SP is zeer gelukkig dat het nieuwe college een strijdbare toon aanslaat en zal strijden voor een forse vermindering van de gaswinning. Alleen forse vermindering van de gaswinning kan het vertrouwen echt herstellen. Wij vinden dat de inwoners meer en de NAM veel minder te zeggen moet hebben over de gaswinning en het oplossen van de problemen. Het voorstel van de Christen Unie om de schadeafhandeling volledig weg te halen bij de NAM heeft dan ook onze steun. Er moet nu worden gezorgd voor een goede, eerlijke en snelle afhandeling van de schade.

Het voornemen van minister Kamp om de gaswinning terug te brengen tot 30 miljard kuub is een eerste stapje. Het is echter niet genoeg. Dat blijkt ook uit het gisteren gepresenteerde nieuwe onderzoek van SODM. We moeten zo snel mogelijk terug naar een veilig niveau van gaswinning, zo ver nu bekend 12 miljard kuub per jaar. Later vandaag dienen we daarvoor een motie in.

Het heeft veel politieke druk en vooral protest van de inwoners gekost om te bereiken dat de gaswinning wordt verminderd tot 30 miljard kuub per jaar. Kamp bleek traag van begrip. We moeten mét de inwoners de druk op Kamp hoog houden om te zorgen dat veiligheid voorop moet staan en de winning daarom nog verder verminderd moet worden. Inwoners moeten een belangrijke stem krijgen in de gaswinning én in de omschakeling naar duurzame energie. Inwoners moeten kunnen kiezen voor duurzame energie en moeten mee kunnen delen in de opbrengst van in hun omgeving opgewekte energie.

Mobiliteit

De SP wil een goed OV netwerk in de hele provincie, De afgelopen jaren zijn er teveel buslijnen met name op het platteland verdwenen. Dit is slecht voor de aantrekkelijkheid van het platteland en ontneemt mensen de mogelijkheid om te kunnen reizen. Wij zijn blij dat er een onderzoek komt hoe we kunnen zorgen dat zorginstellingen, scholen, dorpen en wijken bereikbaar kunnen worden met een basisnet.

Natuur en landschap

Wij willen niet alleen een veilige leefbare provincie met meer werkgelegenheid. Bovenal willen wij een mooie groene provincie. Er moet een cultuuromslag komen in hoe we omgaan met onze leefomgeving. Van kolencentrales, enorme gaswinning en steeds verdere opschaling in de landbouw naar een duurzame toekomst met duurzame energie, biologische landbouw en een groene en schone omgeving. De SP is blij met de investeringen die de provincie wil doen in natuur, biologische landbouw en schone energie en met de intensivering van het milieutoezicht.

Democratie

Voor onze democratie en macht voor iedereen is hard gevochten. Voor het stemrecht voor vrouwen en arbeiders door onder andere Roosje Vos. Voor het herstel van de democratie en tegen de bezetting hebben Statenleden Pannekoek, Dijksterhuis en Siemons het leven gelaten.

We kunnen geen genoegen nemen met een halve democratie. We moeten zorgen dat meer mensen, met name jongeren, vrouwen en laagopgeleiden, zich betrokken, gehoord en vertegenwoordigd voelen. Dat mensen het gevoel hebben iets te kunnen veranderen. Roosje en Soufian voelden en voelen het vonkje dat zij door te strijden konden en kunnen winnen.

De politiek is aan zet om de niet stemmers wiens vertrouwen door de politiek is beschaamd het vertrouwen terug te geven.

Om te zorgen dat democratie weer van iedereen is moet de tweedeling worden teruggedrongen. Door een nationale miljonairsbelasting en een hogere belasting op topinkomens en grote vermogens. Het kabinet moet investeren in armoedebestrijding, in werkgelegenheid, in goede zorg, in goed onderwijs, in goede voorzieningen.

De meest uitgesproken zin door politici in alle bestuurslagen is op dit moment waarschijnlijk ‘daar gaan we niet over’. Inwoners willen dat wij samen er wel over gaan. Dat wij en niet de NAM gaan over hoe schade wordt afgehandeld. Dat wij en niet de zorgverzekeraars gaan over of er wel of geen ziekenhuis in de buurt is. Dat wij en niet de energiebedrijven gaan over hoe duurzaam onze toekomst is. We herstellen vertrouwen door te investeren. De SP denkt verder dat we de democratie ook moeten versterken door mensen veel meer zeggenschap te geven over hun leven en leefomgeving. Wij denken dat de overheid en de inwoners in plaats van de markt weer moet gaan over onder andere zorg, ov en energie.

We moeten nadenken of na 100 jaar algemeen kiesrecht het huis van Thorbecke nog wel een huis voor iedereen is. Passen de bestuurslagen en hun taken nog wel bij wat inwoners willen? Moeten we inwoners niet veel meer zelf laten bepalen in hun buurt of dorp?

Naast de landelijke politiek is ook de provinciale politiek aan zet.

De SP denkt dat door te investeren in werkgelegenheid juist ook voor jongeren en laagopgeleiden, door fors minder gaswinning en een goede afwikkeling van de schade, door het behoud van zorg, welzijn en ov in de hele provincie, door het investeren in natuur en door het betrekken van inwoners bij al deze thema’s het vertrouwen van mensen kan worden hersteld.

Er moet meer gebeuren. Partijen moeten zorgen dat ze inwoners veel meer opzoeken. Maar ook de provincie zelf moet aan de slag. We moeten inwoners meer betrekken bij het maken van plannen en het beslissen hierover. Het voornemen van het college om een referendum mogelijk te maken past daar goed bij. De SP vindt dat er meer moet gebeuren. De provincie begint elke vier jaar vier weken voor de verkiezingen een opkomst bevorderende campagne. Waarom doen we dat maar vier weken en niet vier jaar? Als wij bondgenoot van de inwoners willen zijn, moeten we weten hoe de inwoners hun leven, leefomgeving en hun democratie willen inrichten. De SP stelt voor dat we een opkomst bevorderende campagne van vier jaar gaan voeren en dienen daarom deze motie in.

Een halve democratie is geen democratie!